Γιατί ζαλίζομαι όταν σηκώνομαι; Ορθοστατική Υπόταση

Έχει συμβεί στους περισσότερους να νιώθουν μια ξαφνική ζάλη όταν σηκώνονται απότομα από το κρεβάτι. Σε μερικούς όμως αυτό το αίσθημα διαρκεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μπορεί να φτάσει μέχρι και στην απώλεια των αισθήσεων και εκδηλώνεται πολύ πιο εύκολα, όπως μετά από παρατεταμένη ορθοστασία. Πρόκειται για ανθρώπους που πάσχουν από ορθοστατική υπόταση, σημαντικό ποσοστό των οποίων μπορεί να βοηθηθεί σημαντικά λαμβάνοντας κάποια απλά μέτρα στην καθημερινή του ζωή.

Συμπτώματα
Όταν λέμε ορθοστατική υπόταση εννοούμε την υπερβολική μείωση της αρτηριακής πίεσης όταν κάποιος μεταβαίνει στην όρθια θέση, με αποτέλεσμα να μειώνεται η παροχή αίματος στον εγκέφαλο και να εμφανίζονται μια σειρά συμπτωμάτων που συχνά υποβιβάζουν την ποιότητα ζωής του πάσχοντα:

Αίσθημα ζάλης (το συνηθέστερο)

Θόλωση της όρασης

Αδυναμία

Απώλεια αισθήσεων (συγκοπή)

Πόνος στον αυχένα και την περιοχή των ώμων

Σφίξιμο στο στήθος

Βεβαίως δεν συμβαίνουν όλα τα συμπτώματα σε όλους τους ανθρώπους ενώ εκτός από τη μετάβαση στην όρθια θέση, ορθοστατική υπόταση μπορεί να εμφανιστεί και μετά από ένα μεγάλο γεύμα καθώς μεγάλο μέρος του αίματος κατευθύνεται προς το πεπτικό, σε άσκηση (το αίμα κατευθύνεται στους μύες), κατά την καταβολή μεγάλης προσπάθειας στην τουαλέτα ενώ επιτείνεται σε καταστάσεις άγχους.

Μηχανισμοί
Δεν πρόκειται για αυτοτελή ασθένεια αλλά ουσιαστικά εκφράζει την αδυναμία του οργανισμού να προσαρμοστεί ταχέως στις αλλαγές της αρτηριακής πίεσης. Πρόκειται για αδυναμία διατήρησης της ομοιόστασης, δηλαδή της διατήρησης του οργανισμού σε μια σταθερή κατάσταση.

Ίσως οι περισσότεροι να νομίζουν ότι η μετάβαση από την ύπτια στην όρθια θέση να είναι μια απλή διαδικασία. Ωστόσο, παραγνωρίζουν τον παράγοντα βαρύτητα, ο οποίος έχει ως αποτέλεσμα το αίμα να λιμνάζει στα πόδια και στο κατώτερο μέρος του σώματος, μειώνοντας την τροφοδοσία στον εγκέφαλο.

Σε αυτό το σημείο όμως επεμβαίνουν ταχύτατα οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί του οργανισμού: ειδικοί τασεοϋποδοχείς στην αορτή και τις καρωτίδες αντιλαμβάνονται την πτώση της πίεσης οπότε δίνεται εντολή να αυξηθεί η καρδιακή συχνότητα και συσταλτικότητα και να συσταλθούν τα αγγεία στην περιφέρεια για να προωθηθεί το αίμα στην καρδιά και από εκεί στον εγκέφαλο.

Όταν αυτοί οι αντιρροπιστικοί μηχανισμοί του αυτόνομου νευρικού συστήματος δεν λειτουργούν ή καθυστερούν να δράσουν όπως συμβαίνει κατεξοχήν στους ηλικιωμένους, εμφανίζεται η ορθοστατική υπόταση.

Αίτια
Η ύπαρξη τόσων επιμέρους στοιχείων που επηρεάζουν και συμμετέχουν στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλοί δυνητικοί αιτιολογικοί παράγοντες που περιλαμβάνουν συχνές και σπανιότερες παθολογικές οντότητες, πολλά κοινά φάρμακα, αλλά και φυσιολογικές αλλαγές της γήρανσης.

Τα αίτια κατατάσσονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: νευρογενή και μη νευρογενή που είναι σαφώς συχνότερα.

Μη νευρογενή αίτια

Καρδιολογικά - Πρόκειται για καταστάσεις που επηρεάζουν την ικανότητα της καρδιάς να αυξήσει την παροχή της όταν το άτομο μεταβαίνει στην όρθια θέση. Τέτοια είναι διάφορες αρρυθμίες, βαλβιδοπάθειες, περικαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα κ.ά.

Υποογκαιμία - Όταν δεν υπάρχει επαρκής ποσότητα αίματος στα αγγεία, προφανώς δυσχεραίνεται το έργο της καρδιάς να το προωθήσει και στον εγκέφαλο. Πρόκειται για μια πολύ συνηθισμένη κατάσταση με πολλά αίτια: η λήψη διουρητικών συχνά συνοδεύεται από ορθοστατική υπόταση ενώ σημαντικές απώλειες υγρών μπορούμε να έχουμε εξαιτίας διάρροιας και εμέτων και βεβαίως αιμορραγίας. Η αφυδάτωση συμβαίνει συχνά στους ηλικιωμένους ενώ άλλο αίτιο είναι η υπερβολική ούρηση (εξαιτίας διαβήτη, νεφροπαθειών κλπ).

Αγγειοδιαστολή - Πολλές φορές η υποογκαιμία είναι τεχνητή όχι επειδή λείπουν υγρά αλλά επειδή το αίμα λιμνάζει στις διασταλμένες φλέβες. Αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα φλεβικής ανεπάρκειας, παρατεταμένης ορθοστασίας και έκθεσης σε θερμό περιβάλλον. Είναι δυστυχώς συχνό το φαινόμενο ηλικιωμένοι να κάθονται κοντά στο τζάκι με αποτέλεσμα να προκαλείται αγγειοδιαστολή στα αγγεία των κάτω άκρων και μόλις επιχειρήσουν να σηκωθούν να ζαλίζονται και ενίοτε να πέφτουν.

Σημαντικός παράγοντας αγγειοδιαστολής είναι το αλκοόλ όπως και πολλά φάρμακα που μειώνουν την αρτηριακή πίεση. Τέτοια είναι τα νιτρώδη, πολλά αντιϋπερτασικά, αντικαταθλιπτικά κ.ά.

Νευρογενή αίτια
Είναι βλάβες του αυτόνομου νευρικού συστήματος, δηλαδή αυτού που ρυθμίζει αυτομάτως πολλές λειτουργίες χωρίς τη θέλησή μας όπως είναι η αναπνοή, η λειτουργία της καρδιάς, την μείωση ή αύξηση του εύρους των αγγείων κλπ.

Περιλαμβάνει ορισμένες σπάνιες παθήσεις (σύνδρομο Shy-Drager, οικογενής δυσαυτονομία κ.ά.) ενώ εδώ κατατάσσεται και η ιδιοπαθής ορθοστατική υπόταση (δηλαδή δεν μπορεί να προσδιοριστεί συγκεκριμένο αίτιο).

Συχνότερες όμως είναι οι παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν δευτερογενώς βλάβες στο αυτόνομο νευρικό σύστημα όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η αλκοολική νευροπάθεια, τα εγκεφαλικά επεισόδια, όγκοι του νευρικού συστήματος, σκλήρυνση κατά πλάκας κ.ά.

Διάγνωση - Θεραπεία
Η διάγνωση της ορθοστατικής υπότασης είναι εύκολη καθώς προκύπτει από το ιστορικό και την μέτρηση της αρτηριακής πίεσης σε ύπτια και όρθια θέση. Διαφορά στη συστολική πίεση μεγαλύτερη από 20 mmHg θεωρείται διαγνωστική.

Η πρόκληση όμως έγκειται στη διερεύνηση των αιτίων που προκαλεί την υπόταση. Και σε αυτή την περίπτωση κεντρικό ρόλο παίζει το ιστορικό, όπου εξετάζονται τα φάρμακα που ενδεχομένως παίρνει ο πάσχον καθώς και τυχόν εκλυτικά αίτια (μεγάλα γεύματα, άσκηση κλπ). Η εξέταση συμπληρώνεται και από ανάλογες εργαστηριακές εξετάσεις, ανάλογα με τα ευρήματα.

Πρωταρχικός σκοπός της θεραπείας η αντιμετώπιση του παθολογικού αιτίου, όπου αυτό είναι δυνατόν. Επειδή αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντοτε, επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων της υπότασης. Ακρογωνιαίος λίθος στη θεραπεία είναι η προσαρμογή του ασθενούς στην κατάστασή του με την εφαρμογή ορισμένων απλών μέτρων, ανάλογα πάντα με τα αίτια και τους εκλυτικούς παράγοντες.

Ο ρόλος της φαρμακευτικής αγωγής είναι δευτερεύων και μόνο επί αποτυχίας των συντηρητικών μέτρων και σημαντικού επηρεασμού της ποιότητας ζωής του πάσχοντος. Στόχος των φαρμάκων είναι η αύξηση της πίεσης διαμέσου της κατακράτησης υγρών, την αγγειοσυστολή κλπ. Επειδή όμως αυτοί που θα αναγκαστούν να λάβουν αυτή την αγωγή έχουν συνήθως και άλλα προβλήματα υγείας, απαιτείται στενή παρακολούθηση.

Ορισμένα απλά μέτρα

Πίνετε άφθονα υγρά

Αποφεύγετε ή περιορίστε το αλκοόλ

Αυξήστε την κατανάλωση αλατιού (αν δεν έχετε υπέρταση ή καρδιακή ανεπάρκεια)

Τρώτε μικρά και συχνά γεύματα

Πίνετε δύο φλιτζάνια καφέ κάθε πρωί

Να σηκώνεστε πολύ αργά από το κρεβάτι και να κάθεστε λίγο πριν σηκωθείτε όρθιος

Ανασηκώστε το πάνω μέρος του κρεβατιού με δύο τούβλα

Αποφεύγετε την παρατεταμένη ορθοστασία και την επίκυψη

Αποφεύγετε το θερμό περιβάλλον - προτιμήστε κλιματιζόμενους χώρους

Χρησιμοποιείστε ειδικές ελαστικές κάλτσες κατά της φλεβικής ανεπάρκειας

Σε περίπτωση υποτασικής κρίσης

Ξαπλώστε αμέσως ή αν δεν είναι δυνατόν καθίστε

Σηκώστε τα πόδια πιο ψηλά από το κεφάλι

Πιείτε λίγο νερό

Σκεφτείτε τι ήταν αυτό που προκάλεσε την κρίση και ενημερώστε τον ιατρό σας

health.in.gr